Buscar: en esta colección | en esta obra
Obras completas de Menéndez... > ANTOLOGÍA DE LOS POETAS... > IV : PARTE PRIMERA : LA... > TEXTOS POÉTICOS > EL CANCILLER PEDRO LÓPEZ DE AYALA (SIGLO XIV)

Datos del fragmento

Texto

Cantar
Señor, sy tu has dada
Tu sentencia contra mí,
Por merced te pido aqui
Que me sea rebocada.
Tu, Señor, si as juzgado por tu alta prouidencia,
Que emendando el pecador, se mude la tu sentencia.
Por ende con grant penitencia e voluntad quebrantada,
E mi vida ordenada, por complir lo que fallesci.
Señor, si tu as dada
Tu sentencia contra mí,
Por merced te pido aqui
Que me sea rebocada.
Con tu ayuda, Señor, e de la Señora mia,
Podré yo, pecador, hemendar me toda via;
En cobrar esta vegada el tu servicio querria
Una oveja muy errada, que tal yerro me perdia.
Señor, si tu has dada
Tu sentencia contra mí,
Por merced te pido aqui
Que me sea rebocada.
Non sea yo desechado de la tu merced granada,
A este siervo tan errado non le demandes con saña,
E con crueza non ande en juizio la tu espada,
E sea me piedat, si fallescí, otorgada.
Señor, si tu has dada
Tu sentencia contra mí,
Por merced te pido aqui
Que me sea rebocada.
..................................................
[p. 115] Deitado
  Non entres en juizio con el tu siervo, Señor,
Ca yo so tu vencido, e coñosco mi error;
Muestra tu piedat e tu virgen onor;
Amansa la tu saña, non perezca aqui,
Que pueda en mi vida a ti dar loor
De los bienes e gracias que de ti rescebi.
  Mucho peque, Señor, e contra ti erré,
Los tus diez mandamientos muy poco los guarde,
Con los cinco sentidos en todo mal obré,
En obras de piedat muchas veces falli:
Señor, merced demando, pues creo la tu fe,
Que aya yo perdon del mal que meresci.
  Grave mente peque en otros muchos males:
En los siete pecados que se nonbran mortales;
Que si tu piadoso agora non me vales,
Todos podrian dezir que con razon cai;
Que yo veo mis culpas e mis yerros atales,
Que de otro pecador atantos non leí.
  De todas mis maldades fago mi confension:
Tu, por la tu gracia, da me la contricion,
Que pueda en mis dias facer satisfacion,
De las menguas e yerros en que yo fallesci,
E loare tu nombre, sienpre e toda sazon,
En cuya ley adoro, despues que yo nascí.
  Sufro, Señor, tristura e penas cada dia;
Pero, Señor, non sufro tanto como devia;
Mas rescelo, he Señor, que por flaqueza mia
Non lo pueda sofrir, por esto entendí
Pedir a ti, Señor, si tu merced seria
Que non fuese la pena mas que sofrir podia.
  De muchos enemigos, Señor, soy perseguido;
Contra el cuerpo e el alma, de todos maltraido,
Bivo vida penada, triste e aborrescido;
Si tu non me consuelas, ¡ay! ¿que será de mí?
Acorre me, Señor, e sea defendido
Por la tu santa gracia, non me pierda así.
  De cada dia fago a ti los mis clamores,
Con lloros e sospiros, gemidos e tremores:
Ca tu solo Dios eres, salud de pecadores,
Cuyo acorro espero, e al non entendí.
Señor mio, amansa mis plagas e dolores,
E vean mis enemigos a que Señor serví.
        [p. 116] Torna, Señor, tu faz, contra mi coraçón,
       Non dexes que falesca en la tribulacion,
       La boz de mi gemido oyas toda sazon,
       Por que todos entiendan que tu gracia sentí,
       Ca en la tu esperança tengo mi coraçon,
       Sienpre noches e dias, en al non comedí.
          A ti alço mis manos e muestro mi cuidado;
       Que me libres, Señor, non sea así penado:
       Ca si me tu non vales, fincaré olvidado;
       A tí loor non es que diga que perdí;
       Pues a tan alto Señor yo so encomendado,
       Con quien me fasta agora de todos defendí.
          Los días me fallescen, el mal se me acrescienta,
       Non ha mal nin peligros que mi coraçon non sienta:
       Señor, tu me defiende, non muera en tormenta,
       E me pueda loar que con tu poder venci
       A los mis enemigos, e su pesar les emienta;
       Non digan que de acorro menguado perescí.
          Grant tienpo que como mi pan con amargura;
       Nunca de mí se parten enojos e tristura;
       Señor, tu me ayuda e toma de mi cura,
       E sea en penitencia el mal que padescí,
       E me libra de cuitas e de carcel e tristura,
       Entienda que me vales, despues que a tí gemí.
          Señor, si biviere, por sienpre catare
       Tus grandes maravillas e a tí solo loare;
       E si yo aqui muero, todo lo callaré,
        Nin podre dezir nada de todo cuanto vi.
       Por tu bondat lo faz, que yo siempre erré:
       De bienes que me diste poco te gradescí.
          Señora, tu me val, Vírgen Santa María,
       A quien sienpre me acomiendo de noche e de dia,
       E sei mi ayudadera e abogada mia
       Al tu Fijo bendito, por mí ruega e dí:
       «Da me aqueste siervo que me llama cada dia,
       Que las sus oraciones con lágrimas oí.»
       ..................................................
Cantar


          Tristura e cuidado
       Son conmigo toda via,
       pues plazer e alegria
       Asi me han desanparado.
          Asi me han desanparado.
       Sin les nunca merescer,
       Ca siempre ame plazer,
       De alegria fui pagado; Así me han desanparado
        [p. 117] E agora por mi pecado
       Contra mi tomaron saña,
       En esta tierra estraña
       Me dexaron olvidado.
          Tristura e coidado
       Son conmigo toda via,
       Pues plazer e alegria
       Asi me han desanparado.
          Me dexaron olvidado
       En una presion escura,
       Do cuidado e tristura
       Me fallaron muy penado,
       Pues me vieron apartado,
       Nunca se parte de mi:
       Desde estonce fasta aqui,
        Dellos undo aconpañado.
          Tristura e cuidado
       Son conmigo toda via,
       Pues plazer e alegria
       Asi me han desanparado.
          Dellos ando aconpañado,
       E mi triste coraçon,
       Sienpre e en toda sazon,
       Lo tienen muy guardado;
       E veo que a su grado
       De mi non se partiria,
       E conmigo muriria
       En cuanto fui cuitado.
          Tristura e cuidado
       Son conmigo toda via,
       Pues plazer e alegria
       Así me han desanparado.
       ..........................
          Señor, tu non me olvides,
       Que yago muy penado
       En fierros e cadenas
       En carcel encerrado.

Oración


          Señor muy piadoso, con lagrimas lo digo
       De aquesta tan grant cuita que tanto he sofrido
       Sea por ti librado, non me dexes en olvido,
       Ca mucho ya fallesco e so atormentado,
       E crece me flaqueza e menguame el sentido,
       E coraçón e cuerpo todo tengo movido.
          El humanal linaje, Señor, tu redemiste,
       Do yazia en tiniebras, alli la vida nos diste,
       Señor, tu que tal gracia e tal merced feziste,
       Libra este tu siervo, que yaze olvidado,
       Pasando penitencia, cual tu, Señor, quisiste,
        Maguer mas merescia por mi grant pecado.
          Señor, tu que sacuaste el pueblo de Irrael
       De tierra de Egipto, de poder muy cruel,
       E muchas maravillas feciste tu por el,
       Tu me tira de aqui, do yago muy lazdrado,
       Ca bivo vida escura, amarga como fiel,
       E non puedo por otro yo ser aconsejado. [1]
          Señor, tu que a Nohe del dilubio libraste,
       En las grandes ondas tu amor le mostraste,
[p. 118] Tu me libra, Señor, ca tal cual me formaste,
Tu siervo pobre so, e me oviste conprado
Por la tu preciosa sangre, que por mi derramaste
De manos e de pies e del tu santo costado.
  Señor, tu que a Isac non dexeste perder
Que en el tu sacreficio, que querria fazer
Abraham, su padre, por conplir tu plazer,
Tu me libra, Señor, de mal tan alongado,
E muestra tu grandeza e tu real poder,
Como sabes, Señor, acorrer al cuitado.
  Señor, que a Josep de todos sus hermanos
Lo libreste de muerte e de pensares vanos,
Tu me libra, Señor, e acorre con tus manos
En la presion do yago con tristura e cuidado:
E muestrame la sallida e los caminos llanos,
Que pueda yo servir te como tengo pensado.
  Señor, tu que a Jonas del vientre de la vallena
libraste de peligro en que estava en pena,
Tu me libra, Señor, desta dura cadena,
Señor, por que sienpre de mí seas loado,
Ca ya son las mis cuitas sin dubda, como arena,
E mal de cada dia me viene muy doblado.
  A Daniel tu libraste del lago de leones,
Por su grant abstencia e muchas oraciones;
Señor, tu me libra destas duras cadenas,
En que ha muy grant tienpo que paso enojado,
Sufriendo los peligros e muchas ocasiones
Que sufre sienpre el triste que yace apresionado.
  Señor tu que a Sant Pedro libraste de presion,
De las grandes cadenas e grant tribulacion,
Tu me libra, Señor, por tu santa pasion;
Non finque yo así de ti desanparado,
E sea la tu gracia que aya yo perdon
De los yerros que fize contra ti muy errado.
  Señor, tu que a Sant Pablo andando sobre la mar,
Libraste de tormenta a do se iva anegar;
Tu me libra, Señor, pues non puedo durar
Este mal atan grande, que me tiene cansado,
E pueda la mi vida en mejor ordenar,
Por que, Señor, de mi tu seas mas pagado.
  Por estas maravillas que feziste, Señor,
E otras mucho grandes, vengo yo pecador
A te pedir merced: deste grant dolor
Que sufro toda via, por ti sea librado
Aun que por los mis pecados sea merescedor,
Por la tu misericordia non sea enbargado.

   [p. 119] O madre gloriosa, Virgen Santa María,
En todas las mis quexas, sey abogada mia,
En quien es mi esfuerço e toda mi alegria,
El tu Fijo muy santo por tí sea rogado,
Que en aquestos tormentos que paso cada dia,
De la su santa gracia yo sea consolado.
..................................................
Cantar
Señora, por cuanto supe,
Tus acorros en tí espero,
A tu casa Guadalupe
Prometo ser romero.
Tu muy dulce melezina—fuiste sienpre a cuitados,
E acorriste muy aina—a los tus encomendados:
Por ende en mis cuitas—e mi presion tan dura,
Visitar la tu figura—fue mi talante primero.
Señora, por cuanto supe,
Tus acorros en tí espero,
A tu casa Guadalape
Prometo ser romero.
En mis cuitas toda vía—sienpre te llame, Señora,
Dulce abogada mia,—e por ende te adora
Mi coracon, e agora—en esta mi grant tristura,
Por ti cuido aver folgura,—e conorte verdadero.
Señora, por cuanto supe,
Tus acorros, en tí espero,
A tu casa Guadalupe
Prometo ser romero.
Tu que eres la estrella—que guardas a los errados;
Amansa mi querella,—e perdon de mis pecados
Tu me gana, e olvidados—seran por la tu mesura,
E me lleva aquella altura—adonde es el plazer entero.
Señora, por cuanto supe,
Tus acorros en tí spero,
A tu casa Guadalupe
Prometo ser romero.
Deitado sobre el cisma de Occidente
La nao de de Sant Pedro pasa grant tormenta,
E non curan della para ir acorrerla
De mill e trezientos e mas ochenta
Asi la veo fuerte padescer;
[p. 120] E quien podria non querer valer;
Esta es punto de ser enajenada,
Si Dios non acorre en esta vegada,
Por su misericordia, segunt suele fazer.
  Veo grandes alas, e onda espantosa,
El pilago grande, el mastel fendido,
Seguro non falla el puerto do pasa,
El su governalle esta en flaqueza
De los marineros e puesta en olvido;
Las anclas muy fuertes nol tienen provecho,
Sus tablas por fuerça quebratan de fecho,
Fallesce le cables, paresce perdida.
  La nao es la iglesia de orden tan santa
El su governalle es nuestro perlado:
El maste fendido que a todos espanta,
Es el colegio muy noble, onrrado
De los cardenales, que esta devisado
Por nuestros pecados e nuestros desmanos:
Las ancoras son los reys cristianos,
Que la sostenian e la han ya dexado.
  Las tablas rezias es la unidat,
Que todos juntos un cuerpo es nombrado:
Las ancoras fuertes, creo por verdat
Que son los perlados que han poco cuidado
De aqueste fecho, que esta, mal pecado,
Tan luengo e tan malo, esquivo e muy fuerte,
Do muchos cristianos peligran de muerte
En mal de este mundo breve ocasionado.
  Cuando sant Pedro Apostol cuido perescer
En la navezilla, estando en la mar,
Por el grant viento que vio crescer,
A dio vozes a Dios fue llamar:
Señor, acorro, non quieras dexar
A estos pobres siervos e la su peticion
Fue aina oida por la su debocion,
E la tormenta ovo de cesar. [1]
  Sobervia e cobdicia entiendo las ondas,
Que aquesta nao fazen anegar,
E así los guarismos e questiones fondas
Son en ellas otros para porfiar;
E por Dios cese este disputar, [2]
[p. 121] E fagan cristianos, segunt que solian
Los santos padres, do tal caso veían,
E pongan remedio sin mas alongar.
  Cesen sus cismas e gloria vana
E malas porfias que tienen letrados,
E sea inocencia e doctrina sana,
E non sean oidos muchos porfiados,
Perlados e clerigos e otros granados,
E algunos ignorantes en el testo,
Que por sus amigos porfian en esto,
E los contendientes sean ayudados.
  Callen dialiticos e los debotistas
Maestros formados en la teologia
De juro cevil e los canonistas,
Plato Aristotiles, o filosofia
Tolomeo e tablas destrologia;
E cada uno destos non faga cuestion,
Ca Dios proveera por la su pasion,
E non contradiga ninguno esta via.
  Si quier sea trances, si quier de Ungria,
Si quier de España, si quier de Alemaña,
Si quier sea ingles o de Lonbardia,
Si quier escote, si quier catalan,
Sea cristiano el que nos darán;
En pocos dias sea delibrado,
E dende non salga sin ser declarado,
E a esto los reyes remedio pornan.
  En tanto silencio ayan las cuestiones,
E los deputades non fablen hí al,
Que Dios bien vee las entenciones,
Que cada uno busca su provecha tal
Uno ser obispo, otro cardenal,
Otro denidat gruesa aver espera,
E si quier la nave este en la ribera,
Quebranta en pieças, desto non mincal.
  Dios ge lo demande por la su sentencia
A quien fuere desto el destorvador.
E judge a cada uno segunt su conciencia,
E perdone a los sinples, si es por error:
E sin recelo e miedo e pavor
E sean en breve a estos llegados,
E de toda fuerca muy bien guardados,
Por que de dolencia non ayan temor.
  A la parte que tiene el intenso
Sea en esta via luego presentada;
Que se ayunten segunt dize suso,
[p. 122] E entre ellos sea en cuestion declarada:
E para esto tengan muy breve jornada,
Por que es grant peligro en la tardança,
E Dios, en quien es la nuestra esperança,
Delibre esta nao que esta perescida.
  Con grant reverencia yo perdon pido
A todos los grandes e altos señores,
Por que yo fui asi atrevido
De fablar en cosa de los dotores;
Mas esto me fase dolor e gemido,
Que desta manera me pone sudores:
Dios por su gracia oya este apellido,
Consuele e tire atantos dolores.
  Quisiese Dios por su merced santa
Que aquesta cuestion fuese fenescida
A la mejor parte, e malicia tanta
Non aya lugar, que fuese cabida:
E cual quier letrado desputando escripta
Perdone le Dios, que tiene fallida
La via derecha; que la buena plata
Al comienco cunple ser requerida.
  Con grant amor desta conclusion
De buena concordia tome grant plazer,
E con grant conorte desta devocion
Rogando a Dios que quiera fazer,
Quise por ende enxienplo poner,
E fize luego como en oracion
A conplir deseos del pobre varon
Que aquestos rimos quiso conponer.
  Plañiendo plango, ca devo plañer
El mal tan grande que cada dia veo
De la santa iglesia, que veo caer
Por nuestros pecados en pilago feo;
E non veo ninguno que quiera acorrer
Como en otros tiempos, ca corrida veo
E he grant miedo que quiera fazer
Sobre esto al aquel en quien yo creo.
  Ya son veinte e cinco años conplidos,
Que, mal pecado, comenco la cisma,
E non veo los principes por ende sentidos,
Así como deven: a un que bautisma
Rescibe dende non vala la crisma,
Nin otros bienes que avemos avidos:
E asi se gasta la eglesia misma,
Por nuestra culpa dando gemidos.
  Por que así lo digan, dos papas tenemos,
[p. 123] Cada parte el suyo, asaz antiguados,
E por cada uno razones fazemos,
Como si fuesen nuestros afijados.
Si son verdaderos, los dos bien tenemos,
Que lo non son salvo el uno;
E si, al teniendo, en mal non cahemos,
Fincamos por ende falsos abogados.
  Faga se concilio e vengan se todos,
Por sus presonas o procuradores,
E caten asi maneras o modos
Por donde cesen tan grandes dolores,
E salgan cristianos de tan grandes lloros,
Ca ya eregia de grandes errores
Destruyeron por esta manera los godos,
Segunt que cuentan los estudiadores.
  Físo se concillo en la cibdat francosa,
Toledo de grant, lugar en España,
Estido un tienpo, librar se de tal cosa.
Principe rey godo con mucha conpaña
De obispos e godos, e non valio nada
Salvo verdadera, sin saña e con paz;
E fue la sentencia atal como rosa
En que tomaron muy buena manera.
  Este concillo que se luego faga,
Todos los principes lo deben pedir
Con buena entencion, por que esta tal llaga
Non venga por tienpo mas a podrir,
Nin la eglesia asi flaca yaga,
Como fasta aqui sin la requerir,
E las opiñones con que se asi estraga
Ninguno non cure de las repetir.
  Muchos omes santos e buenos perlados
En lo atrenpar ternan buena cura;
Esten los principes los inojos fincados,
E todos sus pueblos, con devocion pura, [1]
Rogando a Dios que sean acordados,
E la iglesia de Cristo, que es su figura,
Aya sosiego, e non anden letrados
Con sospitoria en la santa escriptura.
  Non curen los principes de los atenprar
Cuales maneras el colegio terna;
E dexen los todos a los que ordenar
Aquesto devieren e a la clerezia,
[p. 124] E esperen los reyes solo a escuchar
La solucion que Dios hí dara,
Que por se ellos en esto enpachar,
Dura tan luenga aquesta profia.
  Si dizen adonde o en cual cibdat
Se fara mejor tal ayuntamiento,
Paresce e algunos, por cierto verdat,
Que lugar tan alto non lo ha nin lo siento,
Como abenencia e lealtad
De buen comun e omnes de buen tiento,
Que guardaria en especieldat
La santa eglesia de todo mal viento.
  E así cesaria la mucha maldat,
Que se pornia derecho escarmiento,
E fincaria en sinple unidat
La iglesia por años sin cuento.
  Muy alto principe, rey esclarescente,
Fiel catolico, verdadero cristiano,
O millante eglesia, que falta se siente
Por la grant cisma e debate muy vano,
Vos pide acorro, como a persidente
De la ley santa, que por la vestra mano
Se tire e se mate aqueste acidente,
E el su estado sea por vos sano. [1]
  Por nuestros pecados en la clerezia
Con los argumentos se fizo cuestion
Quien seria papa e governaria
Aquel grant estado, e dizen que non
Lo es el primero, que dubda seria
Si ovo y fuerça o grant inpreseon,
E por los decretos de otro devia
En esta tal coso ser fecha lecion.
  E dizen los otros que los cardenales
Non pudieron a otro esleer,
Ca el primero las bozes iguales
Oviera de todos segunt parescer,
E fueronle fechas las ciremoniales
E cosas que fuesen alli se tener,
Corona e sagra e autos atales,
E sus reverencias con obedescer.
  Señor es, los sofismas de omnes letrados
Fizieron grant daño, e la grant cobdicia,
Alegar derechos casos ceviles,
Dapños e sañas con toda avaricia;
        [p. 125] E si los prinçipes, que son adalides
       De guiar la eglesia, non tiran malicia,
       Con deseos muy flacos e viles
       La verdat pura se ronpe, desquiça.
          Andan enbaxadores de presioneros
       Sin ningunt efecto e conclusion,
        Con grandes despensas e alegaciones,
       E cada de dia un nuevo sermon:
       E oya la iglesia do es este don,
       Señor, abriad las buenas rasones
       E non la lastimen falsas opiñones,
       Nin pase su tienpo en tanto baldon.
          Con grant piedat, sospiro e lloro,
       E con solloços la iglesia vos pide.
       Que este que esta, que es su tesoro
       De benito papa, por vos non se olvide,
       E venga a punto de gentil amor
       Non faga escarnio, segunt que comide,
       Por quel Señor vos lleve al su acorro
       Que los galardones por servicio mide.
       ..............................................
Cantares a la Virgen


       
          Señora, estrella luziente
       Que todo el mundo guia,
       Guia a este tu serviente,
       Que su alma en tí fía.
          A canela bien oliente
       Tu eres, señora, conparada,
       A la mirra de oriente
       Esa olor muy apartada;
       A tí fas clamor la gente
       En sus cuitas toda vía,
       Quien por pecador se siente
       Llamando Santa María.
          Señora, estrella luziente
       Que todo el mundo guia,
       Guia a este tu serviente,
       Que su alma en tí fia.
          Al cedron en la altura
        Te compare Salomon,
       Iguala tu fermosura
       Al cipres de monte Sion;
       Palma fresca en verdura,
       Fermosa, e de grant valia,
       Abiva la Escriptura
       Te llama Señora mia.
          Señora, estrella luziente
       Que todo el mundo guia,
       Guia a este tu serviente
       Que su alma en tí fia.
          De la mar eres estrella,
       Del cielo puerta lunbrosa,
       Despues del parto donzella,
       De Dios madre, fija, esposa;
       Tu amanseste la querella
       Que por Eva a nos venia,
       E el mal que fizo ella
       Por tí ovo mejoria.
          Señora, estrella luziente
       Que todo el mundo guia,
       Guia este tu serviente,
       Que su alma en tí fia. I

 

       [p. 126] II

          Señora, con homildança
       E dovoto coraçon,
       Prometo a Montserrad
       Ir fazer mi oracion.
          Si te ploguiere, a tí, Señora,
       De me tu librar de aqui,
       Voto fago desde agora
       De te ir servir allí.
       En la sierra do ya vi
       Tu imagen e figura,
       Por que sienpre ove cura
       De aver en tí debocion.
          Señora, con homildança
       E dovoto coraçon
       Prometo a Montserrad
       Ir fazer mi oración.
          A muchos, Señora mia,
       Acorres en tribulança;
       Quien te llama cada dia
       Non es puesto en olvidança.
       Pues en tí es mi esperança,
       Librame desta angostura,
       Que tengo, e grant tristura
       En esta tribulacion.
          Señora, con homildança
       E devoto coraçon
       Prometo a Monserrad
       Ir fazer mi oracion.
          Conorte de los cuitados
       Eres tu, Señora mia,
       Estrella de los errados,
        E por ende cada dia
       En tí espero sin porfia,
       E atiendo tu mesura,
       Que desta amargura
       Yo avre por tí perdon.
          Señora, con homildança
       E devoto coraçon,
       Prometo a Monserrad
       Ir fazer mi oraçion.

                          III
          Señora mia muy franca,
       Por ti cuido ir muy çedo
       Servir tu imagen blanca
       De la iglesia de Toledo.
          Quando me veo quexado,
       A tí fago mis clamores,
       E luego so conortado
       De todos mis dolores:
       En tí son mis amores,
       E seran con esperança,
       Que me quites de tribulança,
       E te sirba muy mas ledo.
       Señora mia muy franca,
       Por tí cuido ir muy cedo
       De la iglesia de Toledo.
          Si tomaste contra mí
       Por los mis pecados saña,
       Pido te Señora, aquí
       Que ya non sea tamaña:
       E acorre con alegrança.
       A la mi cuita straña
       Non muera en esperança,
       En tormento de azedia.
          Señora mia muy franca,
       Por ti cuido ir muy cedo
       Servir tu imagen blanca
       De la iglesia de Toledo. Servir tu imagen blanca
[Ed. Kuersteiner. New-York. 1920.]

Notas

[p. 117]. [1] . Nota del Colector.— Este verso no está en la ed. Kuersteiner que dice: « En esta estrofa falta un verso » .

 

[p. 120]. [1] . Nota del Colector.— Este verso no está en Kuersteiner que dice: En esta estrofa falta un verso.

[p. 120]. [2] . Nota del Colector.— Este verso no está en Kuersteiner que señalaba la falta.

[p. 123]. [1] . Nota del Colector.— Este verso falta en Kuersteiner, que lo hace notar.

[p. 124]. [1] . Nota del Colector.— Falta este verso en Kuersteiner.